Lãi suất ở Nhật Bản tăng có thể tác động thế nào tới thị trường tài chính toàn cầu?

Trong bài phát biểu vào đầu tuần trước, Thống đốc BOJ Kazuo Ueda đã sử dụng đã dùng ngôn từ mà nhiều nhà kinh tế đánh giá là dấu hiệu rõ ràng cho thấy ông đang chuẩn bị tâm lý cho thị trường về động thái tăng lãi suất trước khi năm nay khép lại.

Thị trường hoán đổi lãi suất – nơi giá các hợp đồng phản ánh kỳ vọng của nhà đầu tư về lãi suất chính sách trong tương lai – đang đặt cược vào khả năng 75% BOJ sẽ nâng lãi suất trong tháng này.

Sau nhiều năm duy trì và mới chỉ kết thúc chính sách lãi suất âm vào năm ngoái, Nhật Bản từng là nguồn vốn vay giá rẻ để các nhà đầu tư mua tài sản có lợi suất cao hơn ở quốc gia khác, hay còn gọi là các giao dịch carry-trade đồng yên.

Nếu chi phí vay bằng đồng yên tăng lên, thị trường lo ngại dòng vốn kiểu này sẽ co lại, từ đó làm tăng biến động đối với nhiều loại tài sản trên toàn cầu.

Theo các nhà phân tích, bài phát biểu của ông Ueda tuần trước đã kích hoạt một nhịp điều chỉnh rõ rệt trên cả thị trường Nhật Bản lẫn toàn cầu.

Sau phát biểu này, lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản (JGB) kỳ hạn 2 năm tăng vọt lên mức cao nhất 17 năm. Lợi suất kỳ hạn 10 năm cũng tăng lên 1,906% hôm thứ Năm tuần trước, sau khi tăng khoảng 0,08 điểm phần trăm từ đầu năm. Lợi suất tăng đồng nghĩa giá trái phiếu giảm.

Trên thị trường tiền tệ, đồng yên có lúc tăng tới 0,8% so với USD trong phiên ngày thứ Hai tuần trước, trước khi thu hẹp một phần mức tăng này.

Làn sóng điều chỉnh cũng lan ra thị trường toàn cầu. Cùng ngày, lợi suất trái phiếu chính phủ Đức kỳ hạn 10 năm tăng 0,06 điểm phần trăm, trong khi lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm tăng 0,08 điểm phần trăm.

Diễn biến này gợi nhớ đợt biến động mạnh hồi đầu năm nay, khi lo ngại về nhu cầu đối với JGB kỳ hạn dài làm gia tăng mối lo về mất cân đối cung – cầu trên thị trường trái phiếu chính phủ toàn cầu.

“Kinh nghiệm từ giai đoạn đó cho thấy các đợt bán tháo trái JGB có tác động đáng kể tới thị trường trái phiếu toàn cầu. Lợi suất JGB càng tăng, các nhà đầu tư lớn tại Nhật càng có động để bán tài sản ở nước ngoài và đưa vốn về nước, khiến hiệu ứng lan truyền có thể nhanh chóng vượt ra ngoài Nhật Bản”, ông Mike Riddell, quản lý quỹ tại công ty quản lý tài sản Fidelity International, nhận xét với tờ báo Financial Times.

Chính sách lãi suất siêu thấp kéo dài nhiều năm, cùng mức độ ổn định tương đối của đồng yên, đã đưa Nhật Bản trở thành một tâm điểm hàng đầu thế giới của loại hình carry-trade – chiến lược vay đồng tiền lãi suất thấp để đầu tư vào các tài sản có lợi suất cao hơn ở nước ngoài.

Các ước tính về quy mô và mức độ lan tỏa của carry-trade đồng yên có sự chênh lệch lớn, từ hàng trăm tỷ USD đến hàng nghìn tỷ USD. Dù vậy, thị trường nhìn chung cho rằng dòng vốn này đã góp phần nâng đỡ đà tăng của nhiều loại tài sản trên toàn cầu, từ cổ phiếu, trái phiếu cũng như bất động sản, tín dụng tư nhân và cả tác phẩm nghệ thuật.

Những nhà đầu tư theo đuổi chiến lược carry-trade đặc biệt nhạy cảm trước biến động tỷ giá mạnh và những thay đổi nhanh trong kỳ vọng về lộ trình lãi suất của các ngân hàng trung ương. Vì vậy, họ nhiều khả năng đã chú ý tới các phát biểu của ông Ueda, trong bối cảnh thị trường ngày càng kỳ vọng Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) sẽ giảm lãi suất trong tháng này.

“Nhật Bản rõ ràng đã đóng vai trò một nguồn vốn lớn cho phần còn lại của thế giới. Nếu một phần các dòng vốn này thu hẹp và quay về thị trường nội địa, hiệu ứng lan tỏa có thể nhanh chóng xuất hiện trên phạm vi toàn cầu”, ông Michael Langham, nhà kinh tế về thị trường mới nổi tại công ty quản lý tài sản Aberdeen, nhận định.

Theo giới phân tích, việc BOJ nâng lãi suất có thể làm gia tăng biến động trên cả thị trường Nhật Bản lẫn toàn cầu.

Đợt nâng lãi suất của cơ quan này vào tháng 7/2024 từng kéo theo phiên giảm mạnh thứ hai trong lịch sử chứng khoán Nhật Bản khi sụt 12% trong một phiên do mối lo ngại về nguy cơ đảo chiều các giao dịch carry-trade đồng yên. Khi đó, đồng yên tăng giá mạnh. Còn chỉ số S&P 500 của Mỹ cũng chịu áp lực giảm bán tháo.

Nhật Bản là một chủ nợ lớn của thế giới và đã vượt Trung Quốc trở thành nước nắm giữ nhiều trái phiếu chính phủ Mỹ nhất. Một số nhà đầu tư lo ngại lợi suất trái JGB tăng có thể kích hoạt làn sóng đưa vốn về nước, qua đó làm gia tăng biến động trên thị trường trái phiếu Mỹ và các thị trường lớn khác.

“Động thái BOJ tăng lãi suất có thể gây rủi ro lớn hơn cho thị trường cổ phiếu Mỹ so với các bước đi của Fed hay những điều chỉnh chính sách khác tại Mỹ”, ông Manish Kabra, chiến lược gia về cổ phiếu tại ngân hàng Societe Generale, nhận xét.